Religia – Filozofia – Kultura: Leszek Kołakowski

Rozważania o wzajemnych relacjach między sferą sakralną i świecką w kulturze europejskiej zawarte w eseju „Odwet sacrum w kulturze świeckiej” w zbiorze esejów„Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań” 2006 wyd. „Znak” Kraków

 

Wykład dr nauk humanistycznych Elżbiety Wawro.

 

Tezą wyjściową wykładu i dyskusji jest twierdzenie Leszka Kołakowskiego, że religie odgrywały w kulturach minionych epok istotną rolę i nadal ją odgrywają. Na podstawie wnikliwych analiz dotyczących specyficznych cech kultury europejskiej, Kołakowski dochodzi do wniosku, że dzięki chrześcijaństwu udało się Europejczykom uchronić przed „barbarzyństwem”, to znaczy przed postawami skrajnymi, jakie cechują inne kultury. Źródłem duchowym Europy jest chrześcijaństwo. I to właśnie chrześcijaństwu przypisuje Kołakowski zdolność do negowania idei i postaw skrajnych w napięciu między sferą sakralną i świecką w historii Europy.

Tendencje „integrystyczne” i „progresistyczne” we współczesnym chrześcijaństwie

Kołakowski dostrzega ewolucję postaw i ścieranie się tendencji „integrystycznych” i „progresistycznych” we współczesnym chrześcijaństwie po Soborze Watykańskim II: dotyczą one wzajemnych relacji między sferą sakralną i świecką (między sacrum i profanum). Istotą integryzmu według Kołakowskiego jest instrumentalizacja sacrum, to jest rozciągnięcie sfery sacrum na różnego rodzaju działania ze sfery profanum. Intencją „integryzmu” jest wchłonięcie świeckiej sfery życia poprzez podporządkowanie jej sferze religijnej; w skrajnych przypadkach jest to próba zawładnięcia sferą polityczną, utożsamienie religii i polityki. Takie działania są szczególnie niebezpieczne, gdyż uciekają się do metod totalitarystycznych, podporządkowujących wszelką ludzką aktywność ośrodkom władzy. Intencją „progresizmu” natomiast, jest dostosowanie sfery religijnej do zmieniającej się rzeczywistości świeckiej, tak, aby przeniknęła ona do wszelkich sfer ludzkiej działalności. Kołakowski dystansuje się od słynnego aggiornamento Soboru Watykańskiego II, ukazując że przystosowane się Kościoła do świata dokonuje się poprzez pomieszanie dwóch idei, które w pewnych interpretacjach są nawet wzajemnie sprzeczne. Kwestionuje możliwość równoczesnego przystosowania się sfery sacrum do świeckich rzeczywistości i zachowania jego separacji wobec profanum. Oddzielenie sfery sacrum od profanum według Kołakowskiego miało istotne znaczenie dla kształtowania się kultury europejskiej. Napięcie między sacrum a profanum wyrażało się w oddziaływaniu porządku sakralnego na życie świeckie i zawsze miało ono charakter zachowawczy. Siły zachowawcze zdaniem Autora są niezbędnie do istnienia właściwego napięcia między strukturą a rozwojem. Napięcie to jest po prostu cechą życia, i gdyby miało być kiedykolwiek usunięte, oznaczało by to bądź śmierć przez stagnację (w przypadku, gdyby siły konserwacji tylko pozostały żywe), bądź śmierć przez rozpad ( przypadku, gdyby siły przemiany jedynie mogły działać w próżni strukturalnej). Konkluzja: Kołakowski, jak zwykłe stawia słuchacza/ czytelnika przed dylematami, które jak stwierdza, są niezadowalające i pomiędzy którymi syntetycznego rozwiązania nie ma. Przystosowywanie się Kościoła do świata oraz niezależne od Kościoła procesy sekularyzacji, które zachodzą w skali globalnej, powodują „więdnięcie” sacrum, co jest równoznaczne z rozkładem tej kultury.

Czwartek, 23.03.2017, sala kameralna
godz. 18:00

Bilet - 2 zł

Informacje:

Dział Oświatowy
telefon: 12 644 02 66 wew. 35
e-mail: oswiatowa@nck.krakow.pl