Religia – Filozofia – Kultura: Leszek Kołakowski (1927-2009)

Rozważania o kulturze europejskiej i chrześcijaństwie zawarte w tomie esejów „Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań” 2006. wyd. „Znak” Kraków

 

Wykład dr nauk humanistycznych Elżbiety Wawro

 

Leszek Kołakowski uznany jest za jednego z najznakomitszych krytyków idei drugiej połowy XX wieku. Po około dwudziestoletnim flircie z marksizmem w latach 1947 – 1966, Kołakowski wyjechał z Polski, a jego prace ukazywały się w drugim obiegu. Opublikowana w Paryżu w latach 1976- 1978 trzytomowa rozprawa o marksizmie „Główne nurty marksizmu. Powstanie – rozwój – rozkład”  przyczyniła się do uznania  go za jednego z najgłębszych znawców i krytyków tej filozofii. Jeżeli biografie spełniają jakąś  rolę w rozumieniu poglądów filozofów, to można zaryzykować twierdzenie, że ideologia marksizmu i doświadczenia systemu totalitarnego odcisnęły piętno na całej twórczości filozoficznej Kołakowskiego.

Leszek Kołakowski stał się filozofem krytycznym a nawet sceptycznym. W swojej twórczości filozoficznej poddaje krytycznej analizie różne idee filozofii europejskiej, ujmując je w formę dylematów. Być może pod wpływem osobistych doświadczeń i refleksji z czasów stalinowskich, Kołakowski pozostał przeciwnikiem wszelkich jednoznacznych rozwiązań ideowych i filozoficznych. Każdy system polityczny, socjologiczny czy ekonomiczny, który usiłuje w sposób holistyczny odpowiedzieć na wszystkie pytania jest utopią. Kołakowski nie dostrzega walorów takiego sposobu myślenia.

Według Kołakowskiego stawianie pytań jest ważniejsze od jednoznacznych odpowiedzi. Kołakowski prowadzi dialog sam ze sobą i z ideami, które rozważa.

Przedmiotem wykładu będą rozważania Kołakowskiego o kulturze europejskiej i chrześcijaństwie zawarte w zbiorze esejów i rozpraw pod przekornym tytułem „Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań”. 2006. Wyd. „Znak”. Według Kołakowskiego uprawnione jest twierdzenie o wyższości kultury europejskiej, która polega na duchowej sile tej kultury do łamania własnego „etnocentryzmu” i zamknięcia. Kołakowski pisze: (…) umiejętność zachowania krytycznego dystansu względem samych siebie przez zdolność patrzenia na siebie cudzymi oczyma, przez to, że cenimy tolerancję w życiu publicznym, sceptycyzm w pracy intelektualnej , potrzebę konfrontacji wszystkich możliwych racji zarówno w postępowaniu prawnym jak i w nauce (…)”zapewnia wyższość tej kultury.

Kołakowski zadaje pytanie: dzięki jakim czynnikom udało się Europejczykom stworzyć kulturę, która wyzbyła się swego etnocentryzmu, a więc barbarzyństwa? Odpowiedź Autora jest jednoznaczna: źródłem duchowym Europy jest chrześcijaństwo. Argumenty na poparcie tej tezy znajduje Kołakowski w rozważaniach na temat napięcia między sacrum a profanum w kulturze europejskiej. Leszka Kołakowskiego można uznać za sympatyka chrześcijaństwa i jego wnikliwego analityka. Zdaniem Autora tylko chrześcijaństwo potrafiło zachować właściwą równowagę między oboma biegunami, opierając się doktrynom skrajnym, które na jego obrzeżach oraz w ruchach umysłowych  przeciwnych doktrynie chrześcijańskiej przewijały się przez całą historię europejskiej kultury. Współcześnie w chrześcijaństwie ścierają się dwie skrajne tendencje: „integrystyczna” i „progresistyczna”. Obie te tendencje wynikają ze strachu przed marginalizacją chrześcijaństwa i we właściwy sobie sposób przyczyniają się do rozkładu sacrum, co według Kołakowskiego prowadzi do degradacji kultury.

Kołakowski nie jest filozofem łatwym, przede wszystkim dlatego, że podejmuje samodzielną krytyką powszechnie uznanych i wielokrotnie powtarzanych poglądów. Lamie stereotypy myślowe i zmusza do refleksji. Trudno przejść obojętnie wobec jego analiz zarówno wtedy, gdy dotyczą one chrześcijaństwa, marksizmu czy liberalizmu. Zachęcamy Państwa do lektury dzieł Kołakowskiego i dyskusji.

Czwartek, 23.02.2017, sala kameralna
godz. 18:00

Bilet - 2 zł

Informacje:

Dział Oświatowy
telefon: 12 644 02 66 wew. 35
e-mail: oswiatowa@nck.krakow.pl