Stefan Gierowski – akwarele

Wystawa z cyklu „Przestrzeń dla sztuki”

Wernisaż

14/11/2016

Stefan Gierowski urodził się w 1925 roku w Częstochowie. Studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz malarstwo w krakowskiej ASP w pracowniach Jerzego Fedkowicza i Zbigniewa Pronaszki. W latach 50. związał się z warszawską Galerią Krzywe Koło, gdzie miał wystawy indywidualne w latach 1957 i 1959. Od roku 1961 wykładał na Wydziale Malarstwa ASP w Warszawie. W 1983 Senat Akademii wybrał go na rektora, lecz ówczesne władze nie zatwierdziły wyboru. W roku 1996 przeszedł na emeryturę. Maluje obrazy abstrakcyjne, w których w różnych relacjach wiąże problemy materii, światła i przestrzeni; posługuje się głównie płaszczyzną, linią, kolorem, fakturą; kolejne okresy twórczości są dążeniem ku maksymalnej redukcji form i uniwersalnej metafory. W latach 80. artysta podjął poszukiwania form i układów kompozycyjnych, które mogłyby stać się plastycznym ekwiwalentem pojęć werbalnych. Uważany jest za wybitnego reprezentanta awangardy malarskiej.

Na składającej się z trzech części wystawie prezentowane są 94 akwarele i 24 gwasze, które – równolegle z obrazami olejnymi – powstawały w ciągu ponad 60 lat. Wybór prac do trzech galerii jest autorską propozycją samego Profesora Gierowskiego.

W Galerii ASP – gdzie artysta studiował w latach 1945-48 w pracowniach Zbigniewa Pronaszki i Karola Frycza (równolegle uczęszczał na historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim) – znalazły miejsce najstarsze, figuratywne prace z lat 1947-1956, w tym projekty scenografii, wykonane jeszcze w czasie studiów. Wraz z późniejszymi, kameralnymi kompozycjami ilustrują one czas poszukiwań przez młodego malarza własnej drogi twórczej. To zarazem swoiste lustro, w którym odbiły się główne tendencje obecne w polskiej sztuce awangardowej w latach bezpośrednio po II wojnie światowej.

Do Galerii UEK trafiło 19 prac z lat 1985-2009. To głównie akwarele, malowane na podłożu kartonowym. Wspólnym mianownikiem jest ich niesamowita, jednorodna ascetyczność – w białą przestrzeń artysta wprowadza delikatnymi pociągnięciami pędzla jasne, choć o różnym nasyceniu, barwy. Mamy tu, rzec można, do czynienia z mistrzostwem dojrzałym, świadomym, w pełni kontrolującym materię obrazu. Julian Przyboś, chcąc opisać malarstwo Gierowskiego, określił je jako ponadabstrakcyjne. Określenie to, choć wcześniejsze, wydaje się szczególnie pasować do twórczości artysty z przełomu stuleci.

74 obrazy eksponowanie w NCK składają się na niemal kompletny przegląd tego, co w dziedzinie malarstwa Stefan Gierowski robił po roku 1958, gdy ukształtowały się już jego poglądy na sztukę i własną twórczość. Oglądamy kolejne odsłony tego, co sam artysta nazywa sztuką bezprzedmiotową, będącą w jego przypadku konsekwencją przemyśleń na temat języka malarstwa, bazującego wyłącznie podstawowych jego elementach – przestrzeni, świetle i barwie.

Dla odbiorców kojarzących dokonania Profesora Gierowskiego przede wszystkim z wielkoformatowymi obrazami olejnymi, szczególnie interesujące będzie prześledzenie, jak założenia swojej sztuki realizował na papierze. Artysta wielokrotnie opowiadał o swym szczególnym stosunku do akwareli – techniki malarskiej, umożliwiającej bardziej osobistą, spontaniczną wypowiedź, a także dającej wrażenie szczególnej świetlistości barw, dzięki nakładaniu transparentnej farby na białe podłoże. Prace te mają autonomiczny charakter, nie są szkicami ani przygotowaniem do malarstwa olejnego. Stanowią drugi – swoisty i bardzo ważny – nurt w twórczości Gierowskiego.

Szerzej na ten temat pisze w dalszej części albumu Małgorzata Mach, historyczka i krytyk sztuki. Do specyfiki „papierowych” obrazów Stefana Gierowskiego nawiązuje również w osobistym eseju prof. Stanisław Tabisz, rektor krakowskiej ASP.

W albumie znalazła się również obszerna rozmowa, jaką z Profesorem odbył w 1981 roku Zbigniew Taranienko. Choć publikowana już wcześniej, warta jest przypomnienia, ponieważ wciąż stanowi jeden z najważniejszych materiałów do poznania intelektualnych wyborów artysty, klucz do jego idei twórczych, a także nieocenioną pomoc w zrozumienia istoty malarstwa abstrakcyjnego i malarstwa w ogóle. Odwołując się do własnego doświadczenia, opowiada o poszukiwaniu absolutu i dążeniu do prawdy w sztuce jako wartości fundamentalnej w procesie tworzenia.

Dzięki temu świadectwu nasze spotkanie z niezwykłą sztuką Stefana Gierowskiego bez wątpienia staje się pełniejsze.

 

Joanna Gościej-Lewińska

Koordynator projektu

Kurator wystawy