Kafka – przełamywanie granic

wystawa malarstwa, grafiki, rysunku i instalacji
11-30.04.2018

Wernisaż – 11 kwietnia (środa), g. 18.00

Projekt wystawienniczy towarzyszący obchodom 200-lecia powstania Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz w 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości.

Prof. Zbigniew Bajek – autor i koordynator międzynarodowego projektu artystycznego „Kafka – przełamywanie granic” – zaprosił do interpretacji myśli Kafki przede wszystkim artystów-pedagogów prawie wszystkich uczelni artystycznych z Polski, Czech i Niemiec. Kolekcja licząca prawie 150 czarno-białych prac wykonanych różnymi technikami to autorskie interpretacje mini tekstów Franza Kafki. Ponadto powstało ponad 50 portretów pisarza, które znakomicie dopełniają dzieła – odnosząc się do treści aforyzmów, których autorem tłumaczenia na język polski jest Jerzy Ciurloka.

O znaczeniu twórczości F. Kafki, która od dziesiątków lat inspiruje literatów, muzyków ale także ludzi teatru i filmu nie trzeba nikogo przekonywać. Henryk Waniek w eseju „Kafka – trzeci proces” pisał: „(…) w prozie Kafki istnieją nieprzebrane zasoby postaci, sytuacji i przyczynków, gotowych do transpozycji na język obrazu”.

Rysunki, grafiki, obrazy, formy przestrzenne przygotowane przez uczestników projektu potwierdzają to w pełni. I nie jest to świat jednowymiarowy. „Człowiek kafkowski” – z którym wielu z nas się utożsamia – wciąż staje wobec ograniczeń, wobec granic, które zdają się nie do pokonania, które zagrażają jego wolności.

 

Wolność i przełamywanie granic…

Projekty artystyczne, jakie od wielu lat realizuje prof. Zbigniew Bajek, zadziwiają konsekwencją i uporem drążenia problemu WOLNOŚCI. Artysta robi to wspólnie ze studentami i zaproszonymi pedagogami z różnych uczelni artystycznych, w tym również z artystami spoza Polski. Jak sam pisze, wystawy i publikacje albumowe z „wolnością” w tytułach mają ścisły związek z doświadczeniami osobistymi jak i całego pokolenia, z którym artysta się identyfikuje. Wydaje mi się, że taką graniczną datą dla obszaru refleksji „o wolności” dla naszego pokolenia (urodzonych w latach 50-tych XX wieku) jest rok 1989. Po ciężkich przejawach buntu, manifestacjach i strajkach, społeczeństwo polskie zrzuciło jarzmo systemu totalitarnego. Odżyło „poczucie wolności”, ludzka solidarność i demokratyczna swoboda. Promieniste „widmo wolności” stanęło przed każdym z nas. Wdarło się w nasze życiowe doświadczenie. Owe WYMIARY WOLNOŚCI, a zwłaszcza rodzaj odpowiedzialności za odzyskaną wolność, stały się społecznym oraz indywidualnym wezwaniem. I od razu natknęliśmy się na pytanie oczywiste: czy tak w istocie jest, że korzystając z wolności można robić wszystko, bez żadnych ograniczeń…? No, i czy artyście wszystko wolno i czy funkcjonuje od „poza dobrem i złem” na specjalnych prawach zadufanego kreatora, bluźniercy i skandalisty?

Czym jest wolność…?  To pytanie prof. Zbigniew Bajek zadaje sobie i wszystkim tym, których zainteresuje swoimi projektami, a zwłaszcza ich fundamentalnym problemem.  Ostatnie pomysły międzynarodowych projektów artystycznych prof. Zbigniewa Bajka krążą wokół inspiracji literaturą Franza Kafki. Tytuł: „Kafka – przełamywanie granic” jest niezwykle pojemny i wieloznaczny. Sam wybitny pisarz nie należy do optymistów i pocieszycieli ludzkości. Z licealnych czasów, kiedy książki Kafki czytałem namiętnie, najbardziej zapamiętałem opowiadanie „Przemiana”. Pewnego ranka człowiek budzi się i stwierdza, że jest owadem leżącym na grzbiecie, przebierającym w powietrzu bezradnie odnóżami… „Proces” i „Zamek” Kafki czytałem nie rozumiejąc wiele, ale nastrój niemocy i pasywności, osaczenia i winy, przenikał do mojej głowy. Byliśmy wtedy młodymi, cierpiącymi intelektualistami. Cierpienie, bunt, kontestacja i poezja Edwarda Stachury oraz Rafała Wojaczka warunkowały nasz artystowski status. Po wielu latach obudziłem się z tego letargu, ale stwierdziłem z pewną dozą tryumfu, że oto stoję na własnych nogach i że to utrzymywanie się w pozycji pionowej wymaga ciągłego wysiłku…

„Kafka – przełamywanie granic” – to projekt w zamyśle autora ambitny, łączący przynajmniej dwie dziedziny sztuki, a mianowicie literaturę i sztuki piękne. Wczytując się w różne myśli i aforyzmy Franza Kafki utwierdziłem się niejako raz jeszcze w swoim dystansie do tej literatury. Kafka jest dla mnie bardzo pesymistycznym egzystencjalistą i lektura jego dzieł zniechęca mnie do poszukiwania oraz pełniejszego korzystania z wolności, a skłania do popadania w depresyjne stany lękowe i ogólne poczucie winy i przygnębienia oraz porażającą orientację znajdowania się w labiryncie bez wyjścia. Odzyskałem w wieku dojrzałym sporo nadziei i optymizmu na temat ludzkiego losu i przeznaczenia… Wśród wielu myśli Franza Kafki, głębokich i emanujących chłodem otchłani lub pozbawionego emocji determinizmu, zwróciłem uwagę na taką oto sentencję: „Mieć uczucie, że się jest spętanym, a równocześnie inne uczucie, że po uwolnieniu z pęt byłoby jeszcze gorzej”. Umieściłem ją jako motto do niniejszego tekst ze względu na to, że sentencja ta porusza problem odzyskiwania wolności, czyli przekraczania zniewolenia, ale stawia pytanie i wątpliwość, czy aby na wolności nie byłoby jeszcze gorzej…? Dla przeciwwagi znalazłem też inny aforyzm Kafki, do którego udało mi się „dopasować” dwa moje militarne rysunki. Dotyczy on problemu walki, a walka bardzo często jest próbą przełamywania swoich granic i twardych granic przeciwnika. Cytuję: „Jedną z najbardziej skutecznych pokus zła jest wezwanie do walki”. No i na koniec, identyfikując się z projektem prof. Zbigniewa Bajka w proporcach na ile tylko to było możliwe, przytoczę myśl Franza Kafki dedykowaną nam, ludziom sztuki:  „Twórczość jest zawsze tylko ekspedycją w kierunku prawdy”.

– Prof. Stanisław Tabisz

 

Miejsce prezentowania wystawy:

Galeria Zamek w Reszlu. Oddział Muzeum Warmii i Mazur; Galeria Sztuki Współczesnej „Elektrownia” w Czeladzi, 2017; Galeria Profil w Poznaniu; Nowohuckie Centrum Kultury w Krakowie; Muzeum Ziemi Wiśnickiej. Zamek w Nowym Wiśniczu, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, 2018; OKO – Opavská kulturní organizace, Opava (Republika Czeska)

 

Wystawa bierze udział w wydarzeniu: