Komizm i ucieleśniona uważność – Mikołaj Karwowski

Relacja ze spotkania autorskiego powstała podczas warsztatów krytyki w ramach Krakowskiego Festiwalu Tańca 2024. 

Komizm i ucieleśniona uważność
Mikołaj Karwowski

W poniedziałek 5 sierpnia 2024 mieliśmy okazję spotkać się we foyer Nowohuckiego Centrum Kultury z autorkami dwóch książek – Empatia, choreografia i śmiech jako nadzieja dla ludzkości. Komizm w sztuce tańca i choreografii w Polsce w XXI wieku Hanny Raszewskiej-Kursy oraz Ucieleśniona uważność w praktykach tańca współczesnego Katarzyny Słobody. Obie pozycje powstały na podstawie rozpraw doktorskich badaczek.

Zestawienie to jest niezaprzeczalnie ciekawe przez wzgląd na różnice nie tylko tematów, ale i podejść badawczych. Raszewska-Kursa podejmuje temat komizmu w tańcu, Słoboda uważności. Pierwsza sięga po metodologię praktyczną, stroniąc od zagranicznych szablonów, oraz znajduje komfort w naukach ścisłych, druga od tych nauk stroni i z humanistycznym podejściem spogląda na zachód. A jednak obie spotykają się na wspólnym gruncie, z różnych perspektyw dostrzegając w tańcu niedocenianą i zbawienną dla społeczeństwa wartość.

Katarzyna Słoboda podejmując temat uważności w tańcu, performansie i choreografii opowiada się za uznaniem jej za coś bardziej płynnego i podmiotowego, dając tym samym zachętę do odpuszczenia znanego z teatru dramatycznego ciągłego przykucia uwagi. Zamiast tego aktywność i sprawczość oddaje w ręce widza, a ośrodek odczuwania i rozumienia przerzuca z umysłu zdolnego do analitycznego myślenia na zdolne do kinestetycznej empatii ciało. Jednocześnie uznaje ona ogrom intuicyjnej – wynikającej nie z badań naukowych, a z pracy z ciałem – wiedzy, jaką dysponują tancerze. Z takim podejściem autorka znajduje w choreografii pole treningu uważności i sprawczości, a co za tym idzie: obrony przed pełnym manipulacji światem za pomocą wyostrzonej uwagi.

Hanna Raszewska-Kursa podejmuje zaś temat komizmu w – jak sama żartobliwie zauważa – okropnie nudny i nieśmieszny sposób. Nie chodzi jednak o treść ostatecznego rezultatu, a sposób podejścia do badań, cechujący się niesamowitą dokładnością. Sięgając po wiedzę z zakresu biologii, socjologii i neurokognitywistyki, precyzyjnie usystematyzowała w książce kąty, pod którymi można do tego tematu podchodzić. Ostatecznie śmiech w tytule został umieszczony na samym końcu, zamiast niego pierwszeństwo uzyskała empatia. Autorka traktuje komizm oraz choreografię jako trening empatii, co prowadzi ją do stwierdzenia, że komizm w tańcu jest ratunkiem dla świata pogrążającego się w patologicznej indywidualności. Co więcej, dostrzega w komedii narzędzie o ogromnym potencjale politycznym, wywrotowym, jak również potencjalnie przemocowym i destrukcyjnym. Tym samym znajduje potwierdzenie podejrzeń, które skłoniły ją do podjęcia badań, iż ta część sztuki była niesłusznie lekceważona.

Podczas rozmowy o otwartym charakterze nie zabrakło odniesień do otwierającego tegoroczny Krakowski Festiwal Tańca spektaklu Room by the sea. Ćwiczenia w słuchaniu Joanny Leśnierowskiej, będącego świetnym przygotowaniem do rozmowy o pracy Katarzyny Słobody. Jeszcze żywe wspomnienie komedii dał za to spektakl Terezy Ondrovej i Silvii Gribaudi pt. INSECTUM in… Krakow, tutaj jednak pomimo bardzo pozytywnego odbioru dzieła artystek, silna okazała się u publiczności potrzeba zgłębienia politycznego i niebezpiecznego wręcz potencjału komedii.

Rozmowy nie zakończyło wyczerpanie tematów czy ciekawości uczestników spotkania, a ograniczenia czasowe, zmuszające do wygaszenia wciąż żywej dyskusji. Jest to bezpośredni dowód na to, że podejmowanie tych zagadnień jest potrzebne i nawet jeśli w sposób nieuświadomiony, to w dużej mierze zdajemy sobie sprawę z ich powagi.

Prowadzenie rozmowy: Karolina Graca

Książki:

Hanna Raszewska-Kursa — „Empatia, choreografia i śmiech jako nadzieja dla ludzkości. Komizm w sztuce tańca i choreografii w Polsce w XXI wieku”, Warszawa 2023.

Katarzyna Słoboda — „Ucieleśniona uważność w praktykach tańca współczesnego”, Warszawa 2023.